अल्जाइमर रोग डिमेन्शियाको प्रगतिशील रोग हो । डिमेन्शिया मस्तिष्कमा चोटपटक वा नराम्रो स्मृति, सोच, र व्यवहारमा नकारात्मक असर पार्ने रोगहरूको परिणामहरूको सर्तहरूको लागि व्यापक शब्द हो । यी परिवर्तनहरूले दैनिक जीवनमा ठूलो हस्तक्षेप गर्दछ । अल्जाइमर एसोसिएसनका अनुसार अल्जाइमर रोग डिमेन्शियाको ६० देखि ८० प्रतिशतमा पर्दछ । यस रोगका अधिकांश व्यक्ति ६५ बर्ष पछि निदान गरिन्छ । यदि पहिले निदान भएमा, यो सामान्य रूपमा प्रारम्भिक अल्जाइमर रोगको रूपमा चिनिन्छ । अल्जाइमरको लागि कुनै उपचार छैन, तर त्यहाँ उपचारहरू छन् जुन रोगको प्रगतिलाई ढिलो गर्न सक्छ ।
अल्जाइमर (Alzheimer’s Facts)
यद्यपि धेरै व्यक्तिहरूले अल्जाइमर रोगको बारेमा सुनेका छन्, यो निश्चित रूपले निश्चित छैन । यहाँ यस अवस्था बारे केहि तथ्यहरु दिएका छन :
अल्जाइमर एक लामो समयदेखि चलिरहेको अवस्था हो ।
यसको लक्षणहरू बिस्तारै आउँछन्, र दिमागमा पार्ने प्रभावहरू अपरिवर्तनीय हुन्छन् (तिनीहरू बिस्तारै बिस्तारै बिग्रन्छन) ।
अल्जाइमरको लागि कुनै उपचार छैन, तर उपचारले रोगको प्रगति सुस्त बनाउन र जीवनको गुणस्तर सुधार गर्न मद्दत गर्दछ ।
अल्जाइमर रोग कसैलाई पनि हुन सक्छ, तर केही व्यक्तिहरू यसको लागि ठूलो जोखिममा छन् । यसमा ६५ बर्ष भन्दा पुरानो मानिस र सर्तको पारिवारिक इतिहास सहितका मानिसहरू समावेश छन् ।
अल्जाइमर र डिमेंशिया एकै चीज हुँदैन । अल्जाइमर रोग डिमेन्शियाको एक प्रकार हो ।
अलजाइमर्स भएका व्यक्तिहरूको लागि त्यहाँ कुनै अपेक्षित परिणाम हुँदैन । केही व्यक्तिहरू हल्का संज्ञानात्मक कमजोरी (स्मृति गुमाउने) को साथ लामो समयसम्म बाँच्दछन् ।
अल्जाइमर रोगको साथ प्रत्येक व्यक्तिको अनुभव फरक हुन्छ । अल्जाइमरले मानिसहरूलाई कसरी असर गर्न सक्छ भन्ने बारे थप जान्नुहोस् ।
अल्जाइमर र डिमेन्शियामा भिन्नता (Difference in Alzheimer’s and Dementia)
“डिमेन्शिया“ र “अल्जाइमर“ शब्दहरु कहिलेकाँही एकअर्काका लागि प्रयोग हुन्छन् । यद्यपि यी दुई समान छैनन् । अल्जाइमर डिमेन्शियाको एक प्रकार हो । स्मृति हानि सम्बन्धी लक्षणहरू जस्तै विस्मरण र गोलमाल । डिमेंशियाले अधिक विशिष्ट शब्दहरू समावेश गर्दछ जस्तै अल्जाइमर रोग, पार्किन्सन रोग, र अन्य । यी रोगहरूको कारण, लक्षण र उपचार फरक हुन सक्छ । डिमेन्शिया र अल्जाइमर रोग कसरी फरक छ भनेर थप जान्नुहोस् ।
अल्जाइमरका कारणहरू र जोखिम कारकहरू (Alzheimer’s causes and risk factor in Nepali)
विज्ञहरूले अल्जाइमर रोगको कारण पत्ता लगाएका छैनन्, तर उनीहरूले केही जोखिम कारकहरू पहिचान गरेका छन :
उमेर : अल्जाइमर रोग विकास गर्ने प्रायः व्यक्ति ६५ वा सो भन्दा बढि उमेरका हुन्छन् ।
पारिवारिक इतिहास : यदि तपाईको परिवारमा एक सदस्य जसले यस्तो अवस्था विकसित गरेको छ भने तपाईले पनि यो पाउनुहुनेछ ।
जेनेटिक्स : केही जीनहरू अल्जाइमर रोगसँग सम्बन्धित छन् । यी कारणहरूको मतलब यो होइन कि तपाईं अल्जाइमर रोग विकास गर्नुहुनेछ । बरु यसले तपाईंको जोखिमको स्तर बढाउन सक्छ । तपाइँको अवस्थाको विकासको व्यक्तिगत जोखिमको बारेमा अधिक जान्नको लागि तपाइँको डाक्टरसँग कुरा गर्नुहोस् । एमाइलोइड प्लेक, न्यूरोफाइब्रिलरी ट्ङगलहरू, र अन्य कारकहरू बारे जान्नुहोस् जुन अल्जाइमर रोग निम्त्याउन सक्छ ।
अल्जाइमर र जेनेटिक विज्ञान (Alzheimer’s and Genetic Science)
जे होस् अल्जाइमरलाई मान्यता दिनको लागि योग्य कारण छैन, जेनेटिक्स वा जेनेटिक विज्ञानले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ । विशेष गरी वैज्ञानिकहरूको चासोको विषय हो । एपोलीपोप्रोटीन (एपीओई) सेनसेन्समा अल्जाइमरका लक्षणहरूको शुरुआतसँग सम्बन्धित एउटा जीन हो । रगत परीक्षणले निर्धारण गर्न सक्छ कि तपाईंसँग यो जीन छ, जसले अल्जाइमर विकासको जोखिमलाई बढाउँदछ । तर यो कुरा मनमा राख्नुहोस् कि यदि कसैसँग यो जीन छ भने उनीहरूसँग अल्जाइमर नहुन सक्छ ।
यसको विपरित पनि सत्य छ कि कोहीले पनि जीन नभए पनि अल्जाइमर प्राप्त गर्न सक्दछन् । कसैलाई अल्जाइमर विकास हुन्छ कि हुँदैन भनेर पत्ता लगाउने कुनै तरिका छैन । अन्य जीनहरूले पनि अल्जाइमरको जोखिम र अल्जाइमरको शुरुआत बढाउन सक्दछ ।
अल्जाइमर रोगका लक्षण (Symptoms of Alzheimer’s Disease in Nepali)
हुनत, सबै जना समय–समयमा बिर्सन्छन् । तर अल्जाइमर रोग भएका व्यक्तिको व्यवहार र लक्षणहरू समयसँगै परिवर्तन हुन्छ । केहि प्रमुख लक्षणहरू निम्न छन् ।
तपाईको दैनिक गतिविधिहरूलाई असर पार्ने मेमोरीको क्षति
समस्या समाधान गर्नमा कठिनाइहरू
बोली वा लेखनको साथ समस्या
समय वा स्थानहरूको बारेमा अलमल्लमा पर्दै
निर्णय लिन नसक्ने
व्यक्तिगत स्वच्छता मा कमी
मुड र व्यक्तित्वमा परिवर्तनहरू
साथीहरू, परिवार र समाजबाट दूरी
अल्जाइमरको प्रमुख चरण (Alzheimer’s stages)
अल्जाइमर एक प्रगतिशील रोग हो, जसको मतलब लक्षणहरू बिस्तारै बिस्तारै बिग्रँदै जान्छ । अल्जाइमरलाई सात विभिन्न चरणमा विभाजन गरिएको छ :
चरण १ : यस चरणमा कुनै लक्षणहरू छैनन्, तर प्रारम्भिक निदान पारिवारिक ईतिहासको आधारमा गर्न सकिन्छ ।
चरण २ : प्रारम्भिक लक्षणहरू देखा पर्दछ, जस्तै भुल्ने ।
चरण ३ : हल्का शारीरिक र मानसिक अशक्तता देखा पर्दछ, जस्तै कम मेमोरी र एकाग्रता । यो व्यक्ति नजिकको कसैले मात्र ध्यान दिन सक्दछ ।
चरण ४ : अल्जाइमर प्रायः यस अवस्थामा निदान गरिन्छ, तर यसलाई अझै हल्का मानिन्छ । मेमोरी घाटा र दैनिक कार्यहरू गर्न असमर्थता स्पष्ट छ ।
चरण ५ : मध्यम देखि गम्भीर लक्षणहरूलाई प्रियजनहरू वा हेरचाह गर्नेहरूबाट सहयोग आवश्यक पर्दछ ।
चरण ६ : यस चरणमा, अल्जाइमर्स भएको व्यक्तिलाई खाने र लुगा लगाउने जस्ता आधारभूत कार्यहरूमा मद्दत चाहिन सक्छ ।
चरण ७ : यो अल्जाइमरको सबैभन्दा गम्भीर र अन्तिम चरण हो । त्यहाँ बोली र अनुहारको भाव हराउन सक्छ ।
अल्जाइमरका शुरुआती लक्षण (Early symptoms of Alzheimer’s)
अल्जाइमरले प्रायः ६५ वर्ष भन्दा अधिक उमेरका मानिसहरूलाई असर गर्दछ । यद्यपि यो उमेर ४० वा ५० भन्दा कम उमेरकामा पनि हुन सक्छ । यसलाई एल्जाइमरको प्रारम्भिक सुरुवात भनिन्छ । यस प्रकारको अल्जाइमरले यस अवस्थाको साथ छ प्रतिशत मानिसहरूलाई असर गर्दछ । प्रारम्भिक अल्जाइमरका लक्षणहरूमा दैनिक कार्यहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्ने सानो सम्झना हराउने र समस्या समावेश हुन सक्छ ।
अल्जाइम रोगको निदान (Diagnosing Alzheimer’s disease in Nepali)
कसैलाई अल्जाइमर रोगका साथ निदान गर्ने एक मात्र निश्चित तरिका मृत्यु पछि उनीहरूको मस्तिष्कको ऊतकको जाँच गर्नु हो । तर तपाईको चिकित्सकले तपाईको मानसिक क्षमताहरुको आकलन गर्न, डिमेन्शिया रोग निदान गर्न र अन्य सर्तहरू हटाउन अन्य परीक्षणहरू प्रयोग गर्न सक्छ । डाक्टरलाई पहिले तपाईंको मेडिकल ईतिहासको बारेमा थाहा हुनेछ । यस बाहेक, डाक्टरले तपाइँलाई जस्तै सोध्न सक्छ
तपाइँका लक्षणहरूको बारेमा
तपाईंको पारिवारिक चिकित्सा इतिहास
अन्य वर्तमान वा विगतका स्वास्थ्य अवस्थाहरू
वर्तमान वा अघिल्लो औषधिहरू
तपाईंको खाना, मदिरा सेवन, वा अन्य जीवनशैली बानी
त्यहाँबाट, तपाइँको डाक्टरसँग धेरै परीक्षणहरू हुनेछ तपाइँले निर्धारण गर्न मद्दत गर्नको लागि तपाइँलाई अल्जाइमर रोग छ कि छैन ।
अल्जाइम परीक्षण (Alzheimer’s tests)
अल्जाइमर रोगको लागि कुनै निश्चित परीक्षण छैन । यद्यपि तपाईको डाक्टरले तपाईको निदान निर्धारित गर्न धेरै परीक्षणहरू गर्ने छ । यी मानसिक, शारीरिक, न्यूरोलाजिकल र इमेजिंग परीक्षणहरू हुन सक्छन् । त्यस पछि, उनीहरूले शारीरिक परीक्षण लिन सक्छन्, उदाहरणको लागि, तिनीहरूले तपाईंको रक्तचाप जाँच्न, मुटुको दर र शरीरको तापमान जाँच्न सक्छन् । केहि अवस्थाहरूमा, चिकित्सकहरूले प्रयोगशालामा परीक्षणको लागि पेशाब वा रगत नमूनाहरू संकलन गर्न सक्दछन् । थप रूपमा, चिकित्सकहरूले एमआरआई, सीटी स्क्यान, र पीईटी स्क्यान सहित मस्तिष्क–इमेजिंग अध्ययन गर्न अलग अनुसन्धानको लागि अनुरोध गर्न सक्दछन् ।
अल्जाइमरबाट बचाव (Alzheimer’s Preventing)
जसरी अल्जाइमरको कुनै ज्ञात उपचार छैन, त्यहाँ कुनै प्रमाणित उपचार छैन । यद्यपि अनुसन्धानकर्ताहरूले यसका लक्षणहरू रोक्नको लागि जीवनशैली सुधार गरेर यसलाई हटाउन सक्दछन् ।
निम्न उपायहरूले मद्दत गर्न सक्दछ :
धूम्रपान त्याग्नुहोस्
नियमित व्यायाम गर्नुहोस्
मस्तिष्क व्यायाम समावेश गर्ने गतिविधिहरूमा भाग लिनुहोस्
हरियो तरकारीहरू, फलफूलहरू खानुस
अधिक एन्टीआक्सीडन्ट खपत
सक्रिय सामाजिक जीवन कायम राख्नुहोस्
तपाईको जीवनशैलीमा कुनै ठूला परिवर्तनहरू गर्नु भन्दा पहिले आफ्नो डाक्टरसँग कुरा गर्न नबिर्सनुहोस्
अल्जाइम उपचार (Alzheimer’s care)
यदि तपाईंको परिवारमा कसैलाई अल्जाइमर छ भने, त्यसोभए तपाईंले उचित हेरचाह लिने बिचार गर्नु आवश्यक छ । यो स्थायी काम जत्तिकै हो । जुन सामान्यतया सजिलो हुँदैन तर धेरै फाइदाजनक हुन सक्छ । हेरचाहकर्ताको रूपमा तपाईसँग धेरै सीपहरू हुनु पर्छ । धैर्यता, रचनात्मकता, स्ट्यामिना हुनु महत्त्वपूर्ण छ । यसबाट एक लाभ यो हो कि तपाईं आफ्नो प्रियजनको राम्रो हेरचाह गर्नुहुन्छ, निःस्वार्थ ।
Add Comment