अल्जाइमर Alzheimer’s Disease in Nepali

अल्जाइमर रोग डिमेन्शियाको प्रगतिशील रोग हो । डिमेन्शिया मस्तिष्कमा चोटपटक वा नराम्रो स्मृति, सोच, र व्यवहारमा नकारात्मक असर पार्ने रोगहरूको परिणामहरूको सर्तहरूको लागि व्यापक शब्द हो । यी परिवर्तनहरूले दैनिक जीवनमा ठूलो हस्तक्षेप गर्दछ । अल्जाइमर एसोसिएसनका अनुसार अल्जाइमर रोग डिमेन्शियाको ६० देखि ८० प्रतिशतमा पर्दछ । यस रोगका अधिकांश व्यक्ति ६५ बर्ष पछि निदान गरिन्छ । यदि पहिले निदान भएमा, यो सामान्य रूपमा प्रारम्भिक अल्जाइमर रोगको रूपमा चिनिन्छ । अल्जाइमरको लागि कुनै उपचार छैन, तर त्यहाँ उपचारहरू छन् जुन रोगको प्रगतिलाई ढिलो गर्न सक्छ ।

अल्जाइमर (Alzheimer’s Facts)

यद्यपि धेरै व्यक्तिहरूले अल्जाइमर रोगको बारेमा सुनेका छन्, यो निश्चित रूपले निश्चित छैन । यहाँ यस अवस्था बारे केहि तथ्यहरु दिएका छन :
 अल्जाइमर एक लामो समयदेखि चलिरहेको अवस्था हो ।
 यसको लक्षणहरू बिस्तारै आउँछन्, र दिमागमा पार्ने प्रभावहरू अपरिवर्तनीय हुन्छन् (तिनीहरू बिस्तारै बिस्तारै बिग्रन्छन) ।
 अल्जाइमरको लागि कुनै उपचार छैन, तर उपचारले रोगको प्रगति सुस्त बनाउन र जीवनको गुणस्तर सुधार गर्न मद्दत गर्दछ ।
 अल्जाइमर रोग कसैलाई पनि हुन सक्छ, तर केही व्यक्तिहरू यसको लागि ठूलो जोखिममा छन् । यसमा ६५ बर्ष भन्दा पुरानो मानिस र सर्तको पारिवारिक इतिहास सहितका मानिसहरू समावेश छन् ।
 अल्जाइमर र डिमेंशिया एकै चीज हुँदैन । अल्जाइमर रोग डिमेन्शियाको एक प्रकार हो ।
 अलजाइमर्स भएका व्यक्तिहरूको लागि त्यहाँ कुनै अपेक्षित परिणाम हुँदैन । केही व्यक्तिहरू हल्का संज्ञानात्मक कमजोरी (स्मृति गुमाउने) को साथ लामो समयसम्म बाँच्दछन् ।
 अल्जाइमर रोगको साथ प्रत्येक व्यक्तिको अनुभव फरक हुन्छ । अल्जाइमरले मानिसहरूलाई कसरी असर गर्न सक्छ भन्ने बारे थप जान्नुहोस् ।

अल्जाइमर र डिमेन्शियामा भिन्नता (Difference in Alzheimer’s and Dementia)

“डिमेन्शिया“ र “अल्जाइमर“ शब्दहरु कहिलेकाँही एकअर्काका लागि प्रयोग हुन्छन् । यद्यपि यी दुई समान छैनन् । अल्जाइमर डिमेन्शियाको एक प्रकार हो । स्मृति हानि सम्बन्धी लक्षणहरू जस्तै विस्मरण र गोलमाल । डिमेंशियाले अधिक विशिष्ट शब्दहरू समावेश गर्दछ जस्तै अल्जाइमर रोग, पार्किन्सन रोग, र अन्य । यी रोगहरूको कारण, लक्षण र उपचार फरक हुन सक्छ । डिमेन्शिया र अल्जाइमर रोग कसरी फरक छ भनेर थप जान्नुहोस् ।

अल्जाइमरका कारणहरू र जोखिम कारकहरू (Alzheimer’s causes and risk factor in Nepali)

विज्ञहरूले अल्जाइमर रोगको कारण पत्ता लगाएका छैनन्, तर उनीहरूले केही जोखिम कारकहरू पहिचान गरेका छन :
उमेर : अल्जाइमर रोग विकास गर्ने प्रायः व्यक्ति ६५ वा सो भन्दा बढि उमेरका हुन्छन् ।
पारिवारिक इतिहास : यदि तपाईको परिवारमा एक सदस्य जसले यस्तो अवस्था विकसित गरेको छ भने तपाईले पनि यो पाउनुहुनेछ ।
जेनेटिक्स : केही जीनहरू अल्जाइमर रोगसँग सम्बन्धित छन् । यी कारणहरूको मतलब यो होइन कि तपाईं अल्जाइमर रोग विकास गर्नुहुनेछ । बरु यसले तपाईंको जोखिमको स्तर बढाउन सक्छ । तपाइँको अवस्थाको विकासको व्यक्तिगत जोखिमको बारेमा अधिक जान्नको लागि तपाइँको डाक्टरसँग कुरा गर्नुहोस् । एमाइलोइड प्लेक, न्यूरोफाइब्रिलरी ट्ङगलहरू, र अन्य कारकहरू बारे जान्नुहोस् जुन अल्जाइमर रोग निम्त्याउन सक्छ ।

अल्जाइमर र जेनेटिक विज्ञान (Alzheimer’s and Genetic Science)
जे होस् अल्जाइमरलाई मान्यता दिनको लागि योग्य कारण छैन, जेनेटिक्स वा जेनेटिक विज्ञानले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ । विशेष गरी वैज्ञानिकहरूको चासोको विषय हो । एपोलीपोप्रोटीन (एपीओई) सेनसेन्समा अल्जाइमरका लक्षणहरूको शुरुआतसँग सम्बन्धित एउटा जीन हो । रगत परीक्षणले निर्धारण गर्न सक्छ कि तपाईंसँग यो जीन छ, जसले अल्जाइमर विकासको जोखिमलाई बढाउँदछ । तर यो कुरा मनमा राख्नुहोस् कि यदि कसैसँग यो जीन छ भने उनीहरूसँग अल्जाइमर नहुन सक्छ ।
यसको विपरित पनि सत्य छ कि कोहीले पनि जीन नभए पनि अल्जाइमर प्राप्त गर्न सक्दछन् । कसैलाई अल्जाइमर विकास हुन्छ कि हुँदैन भनेर पत्ता लगाउने कुनै तरिका छैन । अन्य जीनहरूले पनि अल्जाइमरको जोखिम र अल्जाइमरको शुरुआत बढाउन सक्दछ ।

अल्जाइमर रोगका लक्षण (Symptoms of Alzheimer’s Disease in Nepali)

हुनत, सबै जना समय–समयमा बिर्सन्छन् । तर अल्जाइमर रोग भएका व्यक्तिको व्यवहार र लक्षणहरू समयसँगै परिवर्तन हुन्छ । केहि प्रमुख लक्षणहरू निम्न छन् ।
तपाईको दैनिक गतिविधिहरूलाई असर पार्ने मेमोरीको क्षति
समस्या समाधान गर्नमा कठिनाइहरू
बोली वा लेखनको साथ समस्या
समय वा स्थानहरूको बारेमा अलमल्लमा पर्दै
निर्णय लिन नसक्ने
व्यक्तिगत स्वच्छता मा कमी
मुड र व्यक्तित्वमा परिवर्तनहरू
साथीहरू, परिवार र समाजबाट दूरी

अल्जाइमरको प्रमुख चरण (Alzheimer’s stages)
अल्जाइमर एक प्रगतिशील रोग हो, जसको मतलब लक्षणहरू बिस्तारै बिस्तारै बिग्रँदै जान्छ । अल्जाइमरलाई सात विभिन्न चरणमा विभाजन गरिएको छ :
चरण १ : यस चरणमा कुनै लक्षणहरू छैनन्, तर प्रारम्भिक निदान पारिवारिक ईतिहासको आधारमा गर्न सकिन्छ ।
चरण २ : प्रारम्भिक लक्षणहरू देखा पर्दछ, जस्तै भुल्ने ।
चरण ३ : हल्का शारीरिक र मानसिक अशक्तता देखा पर्दछ, जस्तै कम मेमोरी र एकाग्रता । यो व्यक्ति नजिकको कसैले मात्र ध्यान दिन सक्दछ ।
चरण ४ : अल्जाइमर प्रायः यस अवस्थामा निदान गरिन्छ, तर यसलाई अझै हल्का मानिन्छ । मेमोरी घाटा र दैनिक कार्यहरू गर्न असमर्थता स्पष्ट छ ।
चरण ५ : मध्यम देखि गम्भीर लक्षणहरूलाई प्रियजनहरू वा हेरचाह गर्नेहरूबाट सहयोग आवश्यक पर्दछ ।
चरण ६ : यस चरणमा, अल्जाइमर्स भएको व्यक्तिलाई खाने र लुगा लगाउने जस्ता आधारभूत कार्यहरूमा मद्दत चाहिन सक्छ ।
चरण ७ : यो अल्जाइमरको सबैभन्दा गम्भीर र अन्तिम चरण हो । त्यहाँ बोली र अनुहारको भाव हराउन सक्छ ।

अल्जाइमरका शुरुआती लक्षण (Early symptoms of Alzheimer’s)
अल्जाइमरले प्रायः ६५ वर्ष भन्दा अधिक उमेरका मानिसहरूलाई असर गर्दछ । यद्यपि यो उमेर ४० वा ५० भन्दा कम उमेरकामा पनि हुन सक्छ । यसलाई एल्जाइमरको प्रारम्भिक सुरुवात भनिन्छ । यस प्रकारको अल्जाइमरले यस अवस्थाको साथ छ प्रतिशत मानिसहरूलाई असर गर्दछ । प्रारम्भिक अल्जाइमरका लक्षणहरूमा दैनिक कार्यहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्ने सानो सम्झना हराउने र समस्या समावेश हुन सक्छ ।

अल्जाइम रोगको निदान (Diagnosing Alzheimer’s disease in Nepali)
कसैलाई अल्जाइमर रोगका साथ निदान गर्ने एक मात्र निश्चित तरिका मृत्यु पछि उनीहरूको मस्तिष्कको ऊतकको जाँच गर्नु हो । तर तपाईको चिकित्सकले तपाईको मानसिक क्षमताहरुको आकलन गर्न, डिमेन्शिया रोग निदान गर्न र अन्य सर्तहरू हटाउन अन्य परीक्षणहरू प्रयोग गर्न सक्छ । डाक्टरलाई पहिले तपाईंको मेडिकल ईतिहासको बारेमा थाहा हुनेछ । यस बाहेक, डाक्टरले तपाइँलाई जस्तै सोध्न सक्छ
 तपाइँका लक्षणहरूको बारेमा
 तपाईंको पारिवारिक चिकित्सा इतिहास
 अन्य वर्तमान वा विगतका स्वास्थ्य अवस्थाहरू
 वर्तमान वा अघिल्लो औषधिहरू
 तपाईंको खाना, मदिरा सेवन, वा अन्य जीवनशैली बानी
 त्यहाँबाट, तपाइँको डाक्टरसँग धेरै परीक्षणहरू हुनेछ तपाइँले निर्धारण गर्न मद्दत गर्नको लागि तपाइँलाई अल्जाइमर रोग छ कि छैन ।

अल्जाइम परीक्षण (Alzheimer’s tests)
अल्जाइमर रोगको लागि कुनै निश्चित परीक्षण छैन । यद्यपि तपाईको डाक्टरले तपाईको निदान निर्धारित गर्न धेरै परीक्षणहरू गर्ने छ । यी मानसिक, शारीरिक, न्यूरोलाजिकल र इमेजिंग परीक्षणहरू हुन सक्छन् । त्यस पछि, उनीहरूले शारीरिक परीक्षण लिन सक्छन्, उदाहरणको लागि, तिनीहरूले तपाईंको रक्तचाप जाँच्न, मुटुको दर र शरीरको तापमान जाँच्न सक्छन् । केहि अवस्थाहरूमा, चिकित्सकहरूले प्रयोगशालामा परीक्षणको लागि पेशाब वा रगत नमूनाहरू संकलन गर्न सक्दछन् । थप रूपमा, चिकित्सकहरूले एमआरआई, सीटी स्क्यान, र पीईटी स्क्यान सहित मस्तिष्क–इमेजिंग अध्ययन गर्न अलग अनुसन्धानको लागि अनुरोध गर्न सक्दछन् ।

अल्जाइमरबाट बचाव  (Alzheimer’s Preventing)
जसरी अल्जाइमरको कुनै ज्ञात उपचार छैन, त्यहाँ कुनै प्रमाणित उपचार छैन । यद्यपि अनुसन्धानकर्ताहरूले यसका लक्षणहरू रोक्नको लागि जीवनशैली सुधार गरेर यसलाई हटाउन सक्दछन् ।

निम्न उपायहरूले मद्दत गर्न सक्दछ :
 धूम्रपान त्याग्नुहोस्
 नियमित व्यायाम गर्नुहोस्
 मस्तिष्क व्यायाम समावेश गर्ने गतिविधिहरूमा भाग लिनुहोस्
 हरियो तरकारीहरू, फलफूलहरू खानुस
 अधिक एन्टीआक्सीडन्ट खपत
सक्रिय सामाजिक जीवन कायम राख्नुहोस्
 तपाईको जीवनशैलीमा कुनै ठूला परिवर्तनहरू गर्नु भन्दा पहिले आफ्नो डाक्टरसँग कुरा गर्न नबिर्सनुहोस्

अल्जाइम उपचार (Alzheimer’s care) 
यदि तपाईंको परिवारमा कसैलाई अल्जाइमर छ भने, त्यसोभए तपाईंले उचित हेरचाह लिने बिचार गर्नु आवश्यक छ । यो स्थायी काम जत्तिकै हो । जुन सामान्यतया सजिलो हुँदैन तर धेरै फाइदाजनक हुन सक्छ । हेरचाहकर्ताको रूपमा तपाईसँग धेरै सीपहरू हुनु पर्छ । धैर्यता, रचनात्मकता, स्ट्यामिना हुनु महत्त्वपूर्ण छ । यसबाट एक लाभ यो हो कि तपाईं आफ्नो प्रियजनको राम्रो हेरचाह गर्नुहुन्छ, निःस्वार्थ ।